Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

Legaal bloggen: Nieuws en journalistiek

Op je weblog berichten over nieuws en actuele zaken is een belangrijk deel van het bloggen. Journalisten, en dus ook journalist-bloggers, krijgen regelmatig te maken met de grenzen van het toelaatbare. Van journalisten wordt in het kader van vrije nieuwsgaring en het algemeen belang vaak meer geaccepteerd dan van andere mensen. Ze hebben dan wel een grotere verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld bij het checken van feiten of het omgaan met bronnen.

In het kader van journalistiek mogen soms nieuwsberichten worden overgenomen. Een journalist kan verder aanspraak maken op bronbescherming. Echter, een journalistieke publicatie is geen vrijbrief voor smaad of laster.

Inhoudsopgave

Mag ik nieuwsberichten overnemen op mijn site?

De auteurswet kent een aantal specifieke bepalingen voor nieuwsmedia en de pers. Zo mag de pers nieuwsberichten, gemengde berichten en artikelen over actuele onderwerpen van elkaar overnemen. Een blog dat actueel nieuws brengt (zoals GeenStijl) kan hier ook onder vallen. Maar je moet wel echt een nieuwsblog zijn en dus eigen nieuws brengen voordat je hier een beroep op kunt doen. En zelfs dan is niet gezegd dat je beroep ook zal slagen.

Verder geldt deze uitzondering alleen voor tekstberichten en niet voor foto's, cartoons, films, audio en dergelijke. op dat deze twee dingen niet hetzelfde zijn: een website als Nu.nl of Webwereld is een bron, en de journalist wiens artikel op die site staat, is de maker. Je moet dan beiden noemen.

Soms staat er bij een artikel "Alle rechten voorbehouden", "All rights reserved" of "Nadruk verboden". In dat geval mag je het bericht niet overnemen. Je zult dan moeten kijken of de site een licentie heeft waarin staat wat je wel en niet mag doen. Korte, zakelijk geschreven nieuwsberichten mag je altijd overnemen, ook met zo'n voorbehoud (wel met bronvermelding natuurlijk). Maar afgezien van de korte berichtjes bij Nu.nl zul je die niet snel tegenkomen.

Mag ik dieplinken naar nieuwsberichten?

In plaats van een nieuwsbericht over te nemen, kun je er natuurlijk ook gewoon naar linken. Meestal gebruik je dan de titel als de tekst van de link. Eventueel kun je dan de eerste paar zinnen citeren voor wat extra context. Deze vorm van overnemen is toegestaan.

De website Kranten.com biedt een overzicht van krantenkoppen met dieplinks naar de artikelen op de sites van de kranten zelf. In 2000 besliste de rechter dat het verzamelen van koppen en links naar de artikelen toegestaan is. Ook als de koppen volautomatisch van de krantensite worden gehaald.

Wanneer een krant of nieuwssite een RSS-feed aanbiedt, is het natuurlijk handig om die te gebruiken. Let er wel op of de site er bij zet of de feed alleen voor privé-gebruik is. Soms zijn er aparte feeds voor gebruik op je website of blog.

Mag ik actuele foto's, films en dergelijke verwerken in mijn blog?

Je hebt vrijwel altijd toestemming nodig van de fotograaf of andere maker voor je audiovisueel materiaal mag gebruiken in je blog. En om die te krijgen, zul je meestal moeten betalen. Een belangrijke uitzondering in de wet is wanneer de foto of film zelf nieuws is. De winnende foto in de World Press Photo verkiezing mag je dus tonen als je verslag doet van dat evenement. En voor de duidelijkheid: wil je die foto als achtergrond of versiering van je weblog gebruiken, dan moet je natuurlijk wel toestemming vragen.

Je mag ook foto's en ander beeld citeren als je dat beeld bespreekt. Zo is het toegestaan om de cover van een boek of film te laten zien bij een bespreking van dat boek of die film. Een screenshot of fragment van een televisieprogramma mag je vertonen als je dat programma aankondigt of erop wilt reageren. Let er wel op dat het fragment niet langer wordt dan nodig en dat er een duidelijke inhoudelijke bijdrage van jou achteraan komt. Zie verder Mag ik andermans plaatje of foto op mijn blog zetten?

Mag ik foto's van mensen op mijn blog zetten?

Bij foto's waar mensen op staan, moet je rekening houden met het portretrecht. Je mag een foto niet publiceren als de geportretteerde daar een redelijk belang bij heeft. Schending van iemands privacy is zo'n redelijk belang. Bekende Nederlanders kunnen ook een commercieel belang aanvoeren.

Heeft de foto nieuwswaarde, dan moet je een afweging maken tussen het privacy-belang en het belang om het nieuws te publiceren. En is de geportretteerde het niet eens met jouw afweging, dan kan de rechter die afweging overnieuw doen. Vooraf toestemming vragen is dus wel zo verstandig.

Is een blogger journalist?

Meestal wel. Je bent journalist als je informatie, meningen of ideeën aan het publiek bekend maakt", ook als je niet voor een krant, tijdschrift of professionele website werkt. Ook als burger met een persoonlijke website kun je dus journalist zijn.

In de rechtspraak wordt iemand al snel als journalist gezien wanneer hij meer dan incidenteel meningen of feiten publiceert. De meest expliciete definitie is die van het Europese Hof in het Satamedia-arrest:

[Van journalistiek is sprake] bij de bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen of ideeën tot doel hebt, ongeacht het overdrachtsmedium. Deze activiteiten zijn niet voorbehouden aan mediaondernemingen en kunnen een winstoogmerk hebben.

Ook een burger of groep mensen met een website vallen onder deze definitie. Eerder had onze Hoge Raad in het arrest Van Gasteren/Hemelrijk geconstateerd dat:

Inmiddels kan echter (mede) door de opkomst van het internet niet nauwkeurig meer worden omschreven wat in de hier bedoelde zin is te verstaan onder "de pers" omdat daardoor ook voor particulieren de mogelijkheid is ontstaan zich buiten de tot dan toe bestaande media tot een breed publiek te richten.

Heeft een journalist-blogger speciale rechten?

In Nederland heeft een journalist geen bijzondere rechten ten opzichte van andere burgers. Als de politie bijvoorbeeld een plaats delict afzet voor het publiek, mag ook de pers er niet in. Professionele journalisten die werken voor een massamedium kunnen vaak met hun politieperskaart wel naar binnen. Dit is een bijzondere afspraak tussen politie en de pers, geen wettelijk recht.

Een journalist kan zich wel beroepen op een verschoningsrecht: hij mag zijn bronnen beschermen en hoeft niet aan Justitie te vertellen wie dat zijn. En in uitzonderlijke gevallen kan een journalist strafrechtelijk vrijuit gaan als hij een strafbaar feit begaat in het kader van nieuwsgaring.

Persvrijheid is een belangrijke zaak, en van de pers wordt dan ook vaak meer gedoogd dan van anderen. Tegelijkertijd wordt dan ook een grotere zorgvuldigheid van journalisten verwacht. Een journalist mag bijvoorbeeld een onthulling publiceren en daarbij zijn bron geheim houden, zo bepaalde het Europese Hof van Justitie. Zo'n tip moet dan wel met de grootste zorgvuldigheid worden gebruikt.

Ook een journalist kan smaad plegen. De wet bevat een bijzondere bepaling: als de uitlating "ten behoeve van zakelijke berichtgeving" gedaan wordt, is het geen smaad. Een sensationeel stukje in een roddelblad kan best smaad zijn; een feitelijk verslag in de krant meestal niet.

Heeft een journalist-blogger bijzondere plichten?

Een journalist is voor de wet niet anders dan elke andere burger. Bij publicaties gelden dezelfde regels voor massamedia als voor individuele bloggers: wees zorgvuldig, check je feiten en zorg voor voldoende basis in de feiten bij wat je schrijft.

De beroepsgroep van journalisten kent wel bepaalde ethische principes (code of ethics) waar een goed journalist zich aan zou moeten houden. Zo is er bijvoorbeeld het principe dat je alleen publiceert wat je met twee bronnen kunt bevestigen. En beloof je een bron anonimiteit, dan houd je je daar ook aan. Een internationale gedragscode voor journalisten is de Code van Bordeaux. Er is ook een Gedragscode voor Nederlandse journalisten, opgesteld door het Nederlands genootschap van Hoofdredacteuren. Op basis hiervan is ook een Code of Ethics voor bloggers (Engelstalig) gemaakt. Zulke ethische codes zijn niet juridisch bindend, hoewel je bij een rechter wel zult moeten uitleggen waarom je afwijkt van iets dat veel van je collega's ethisch verantwoord vindt.

Wat doet de Raad voor de Journalistiek?

De Raad voor de Journalistiek behandelt klachten over het gedrag van een journalist. Wie zich dus op zijn weblog gedraagt als journalist, kan te maken krijgen met deze Raad voor de Journalistiek.

De Raad kan geen sancties opleggen. Mocht het daarna tot een rechtszaak komen, dan is de kans groot dat de rechter het oordeel van de Raad overneemt. En de rechter kan natuurlijk wel een blogger verplichten om een boete te betalen, een rectificatie te plaatsen of het artikel in kwestie te verwijderen.

Alle delen van deze FAQ/VVV

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018