Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

De inbreukmakendheid van hyperlinks

Een van de meest controversiële discussies in de juridische wereld gaat om de vraag of het leggen van een hyperlink naar een Webpagina van een ander wel zomaar mag. De eigenaar van de gelinkte pagina is daar niet altijd even blij mee, en dus rijst de vraag of hij wellicht op grond van het auteursrecht kan verbieden dat men naar die pagina linkt.

In beginsel is een hyperlink leggen toegestaan. In bijzondere gevallen kan dit anders zijn. Zo kan het uitmaken of je linkt naar een webpagina of direct naar een afbeelding of film. Het opnemen van andermans pagina in een frameset is juridisch ook niet altijd toegestaan. En helemaal lastig wordt het bij linken naar een webpagina of bestand dat zonder toestemming van de maker van die pagina of dat bestand online is gezet.

Inhoudsopgave

De auteurswet

In Nederland geldt sinds 1912 dat de maker van een werk twee exclusieve rechten heeft: het recht om het werk te verveelvoudigen en het recht om het werk openbaar te maken. Een verveelvoudiging is precies wat de naam aangeeft: een kopie van het werk. Na enig juridisch geharrewar is men tot de conclusie gekomen dat daaronder ook de zogeheten technische kopieën vallen. Dit zijn alle kopieën die een gebruiker moet maken om een werk te kunnen zien, dus bijvoorbeeld het in het werkgeheugen lezen van een tekst of het decoderen en afbeelden van een JPEG bestand.

Auteursrecht en Internet

Het opvragen van een Webpagina omvat een groot aantal verveelvoudigingen. De Webserver kopieert een bestand van disk naar zijn werkgeheugen, en dat bestand wordt verstuurd naar de browser (weer een kopie). De browser leest de binnenkomende bytes, slaat ze op in zijn cache (zowel op harde schijf als in het werkgeheugen) en maakt uiteindelijk een mooie gerenderde versie op het scherm van de gebruiker. En misschien zitten er nog wel een aantal computers tussen die helpen bij het doorgeven (kopietjes maken dus).

Hyperlinks en auteursrecht

Als iemand nu een hyperlink legt naar een Webpagina van een ander, dan heeft het activeren van deze hyperlink tot gevolg dat al de hierboven beschreven handelingen worden uitgevoerd. De gebruiker die de hyperlink activeert, is verantwoordelijk voor het uitvoeren van al deze geautomatiseerde handelingen en heeft daarmee al die kopieën gemaakt. De persoon die de hyperlink heeft gelegd, is medeverantwoordelijk: hij biedt de gelegenheid om die kopieën te maken. Gelegenheid is echter niet genoeg; voor inbreuk op auteursrecht moet die persoon zelfstandig verveelvoudigen of openbaar maken. Vandaar dat een hyperlink in principe mag.

Inlinen: linken naar afbeeldingen

Een bijzondere vorm van de hyperlink is het zogeheten inline linken. Hierbij wordt een afbeelding die op een andere site staat, opgenomen in de lopende tekst (Engels: "in line with the text"). Zo lijkt het net of die afbeelding onderdeel is van die webpagina. Dit kan inbreukmakend zijn.

Schade door dataverkeer

Door inline linken wordt de afbeelding in kwestie opgehaald van een andere site dan waar de pagina staat. De eigenaar daarvan krijgt dus het dataverkeer voor zijn rekening. Hoewel hier geen rechtspraak over is, is het goed denkbaar dat deze eigenaar met succes de schade van zulk dataverkeer kan verhalen. Hij kan natuurlijk ook de afbeelding vervangen door een grote pornofoto.

Herpublicatie in nieuwe context

Een inline link is te zien als een herpublicatie van de afbeelding. Op die grond kon een fotograaf in 2004 met succes een inline link vanaf een forum verbieden.

In 2007 vonniste de Haarlemse kantonrechter eveneens dat inline linken zonder toestemming van de maker niet mag:

Het werk is immers als onderdeel van een ander werk weergegeven en als zodanig opnieuw (en zonder toestemming van [eiseres]) geopenbaard.

Publicatie zonder toestemming

Sites als Youtube geven je de mogelijkheid om filmpjes direct op je eigen site in te voegen. Ook dat is een vorm van inline linken. Youtube zelf staat dat toe, ze geven zelf tenslotte de codes waarmee je dat kunt doen. Maar als de film zonder toestemming van de maker op Youtube staat, kan de maker ook tegen de inline link bezwaar maken. Al is het waarschijnlijk efficiënter voor hem om direct bij Youtube te gaan klagen.

Framen: combineren van webpagina's

Wat is 'framen'

Een andere bijzondere manier van linken naar een webpagina is deze op te nemen in een zogeheten frameset. Frames zijn een webtechniek waarbij meerdere pagina's tegelijk worden getoond. Zo kan een frame aan de linkerkant van de browser een menu tonen, en een frame rechts de inhoud van de geselecteerde pagina uit het menu. Op die manier blijft het menu altijd op het scherm.

Technisch is het mogelijk om een individueel frame een pagina van een andere site te laten zijn. Het lijkt dan net alsof die pagina eigenlijk onderdeel is van de eigen site. Dit is dus enigzins vergelijkbaar met het hierboven beschreven inline gebruik van andermans afbeeldingen.

Overigens zijn frames de laatste jaren minder populair, omdat veel bezoekers er een hekel aan hebben. Frames maken het bijvoorbeeld onmogelijk om een specifieke pagina te bookmarken.

Rechtspraak over framen

Een voormalig Batavus-dealer gebruikte deze constructie om informatie van de Batavus-site als onderdeel van zijn eigen site te laten zien. Batavus had echter technische maatregelen getroffen om te voorkomen dat hun pagina's "geframed" werden. Hierop stapte de dealer (Vriends) naar de rechter om een verbod op deze tegenmaatregel te eisen(!).

Framen kan misleidend zijn

De rechter concludeerde dat Batavus het recht had om dit tegen te gaan, omdat het misleidend was voor de bezoekers van de site van Vriends. Door het framen van de pagina's van Batavus wordt de indruk gewekt dat Vriends nog steeds een officiële dealer was.

Framen kan inbreuk opleveren

Ook besliste de rechter dat er sprake was van inbreuk op het auteursrecht, omdat de indruk werd gewekt dat het materiaal door de dealer zelf werd gepubliceerd. Het is volgens de auteurswet niet toegestaan om je voor te doen als de auteur van andermans werk.

Dieplinken

Wat is dieplinken

Een website bestaat uit vele pagina's. Vaak is er één hoofdpagina, die doorverwijst naar andere pagina's (bijvoorbeeld categorieën). Vanaf daar zijn de pagina's met informatie over individuele onderwerpen te bereiken. Ook zijn vanaf sommige webpagina's bestanden met bijvoorbeeld films, muziek of boeken (als PDF-bestand) te bereiken. Een link die niet verwijst naar de hoofdpagina of een indexpagina, maar direct naar zo'n specifieke pagina of een bestand, heet in de juridische literatuur een dieplink.

Een dieplink naar een webpagina is in principe toegestaan. Het is immers net zo goed een webpagina als de hoofdpagina. Ook hier geldt weer dat in bijzondere gevallen dit anders ligt. Met name wanneer direct wordt gelinkt naar bestanden kunnen juridische problemen ontstaan.

Voorbeeld: omzeilen van advertenties

Ter illustratie een voorbeeld. Een site biedt gratis streaming audio aan vanaf pagina's met advertenties. De beheerder is veel geld kwijt aan de bandbreedte die dit kost, maar kan dit dekken uit de advertentie-inkomsten. Echter, andere mensen gaan nu van hun pagina's direct linken naar de audiostromen, zodat luisteraars deze op kunnen vragen zonder daarbij de advertenties te zien krijgen.De beheerder is nu nog steeds veel geld kwijt aan de bandbreedte die dit kost, maar omdat minder mensen zijn advertenties zien, kan hij de site niet meer dekkend exploiteren.

Het is nu verdedigbaar dat het auteursrecht van de beheerder wordt geschonden. De audiostromen worden nu in een andere context gebruikt. Bovendien kon men net zo makkelijk linken naar de pagina met audiostroom en advertentie. De beheerder werd dus nodeloos op kosten gejaagd, waardoor de plaatsers van de link voor de schade aansprakelijk gesteld kunnen worden.

Rechtspraak

Met bovenstaand argument probeerde uitgeverij PCM het dieplinken door de site Kranten.com te laten verbieden. Op de nieuwssites van PCM waren advertenties te zien op de pagina's met nieuwsoverzichten, maar niet op de pagina's met individuele artikelen. En Kranten.com bood nou net dieplinks naar die artikelen. De rechter oordeelde echter dat PCM zelf best advertenties op die pagina's zou kunnen zetten. Daarmee was de link niet onrechtmatig.

Onrechtmatige publicaties

In de bovenstaande situaties werd gelinkt naar pagina's of bestanden die door de maker zelf openbaar waren gemaakt. Heel anders wordt het wanneer de informatie zelf eigenlijk niet aangeboden mocht worden, bijvoorbeeld omdat het aangeboden bestand inbreuk maakt op auteursrechten. Wie naar zulke informatie linkt, helpt mee de inbreuk mogelijk te maken. In hoeverre is de hyperlink in die situatie toegestaan?

Auteursrecht - rechtspraak

De meeste rechtspraak gaat over auteursrecht. Sites die MP3 of andere muziek/filmbestanden aanbieden zonder toestemming, schenden het auteursrecht. Er is veel discussie gevoerd (en geprocedeerd) over sites die links aanbieden naar andere sites waar die bestanden te vinden zijn.

Veelal gebeurt dit in de vorm van gespecialiseerde zoekmachines. Hierover is in 2004 in Nederland geprocedeerd. De rechter besliste in eerste instantie dat de site ZoekMP3 geen inbreuk pleegde en ook niet onrechtmatig handelde. Deze site bood de mogelijkheid om te zoeken naar MP3's die elders op internet te vinden waren. Wel vond de rechter dat ZoekMP3 onzorgvuldig zou handelen wanneer ze niets zouden doen met tips dat een specifieke link verwees naar een onrechtmatig openbaargemaakt muziekbestand.

In hoger beroep werd dit vonnis echter vernietigd. Het Hof besliste dat Techno Design's zoekwebsite niet toelaatbaar was, omdat deze " systematisch en structureel zou verwijzen naar ongeautoriseerde openbaarmakingen van auteurs- en nabuurrechtelijk beschermde mp3-muziek-bestanden".

Onrechtmatige daad - rechtspraak

In een heel andere context werd het bedrijf Indymedia gedaagd door Deutsche Bahn. Op de site van Indymedia plaatsten bezoekers hyperlinks naar artikelen elders op Internet, waarin te lezen was hoe het spoornetwerk van Deutsche Bahn te saboteren zou zijn. DB eiste dat de hyperlinks werden verwijderd, omdat het beschikbaar stellen van deze informatie haar schade toe kon brengen.

De rechter oordeelde dat Indymedia de hyperlinks moest verwijderen, als zij door DB daar op was gewezen. Met name telde hier mee dat de bezoekers bij de hyperlinks expliciet mensen aanmoedigden de gelinkte informatie te bezoeken.

Conclusie

Het moge duidelijk zijn dat het leggen van een simpele hyperlink niet zo'n uitgemaakte zaak is als het op het eerste gezicht lijkt. De techniek biedt vele nieuwe mogelijkheden, waar de wet niet altijd meteen een duidelijk antwoord heeft - en vaak is dat antwoord dan ook nog eens niet geheel in overeenstemming met de dagelijkse praktijk.

Echter, totdat duidelijk is wat er nu wel of niet mag met betrekking tot hyperlinks, is het aan te bevelen om de eigenaar van een pagina op het Web even te mailen voor toestemming voor een link. Niet alleen om rechtszaken te vermijden, maar ook gewoon uit beleefdheid.

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018