Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

Wanneer is een MP3 legaal

Eén van de meest gedownloade soort bestanden is de MP3. Vrijwel elk liedje, hoe obscuur ook, is wel ergens op Internet te vinden. Ook de recentste hits uit de top 40 zijn zonder problemen te downloaden van websites. En mocht een bepaald liedje toch niet te vinden zijn op het Web, dan zijn er altijd nog de file sharing netwerken zoals KaZaa. Kortom, elk muziekwerk is gratis te verkrijgen voor iedereen met een redelijk snelle Internet-verbinding.

Een vervelend detail daarbij is dat muziek auteursrechtelijk beschermd is. Dit betekent dat de maker van het werk toestemming moet verlenen voordat deze muziek op Internet verspreid mag worden. In de overgrote meerderheid van de gevallen is dit niet gebeurd, want de meeste muzikanten hopen geld te verdienen met het uitbrengen van cd's met hun muziek daarop. De muziekindustrie klaagt dan ook steen en been over de inkomsten die zij meent te missen door al die gratis downloads. Naar Nederlands recht is downloaden van MP3 echter legaal, mits er sprake is van een thuiskopie.

Inhoudsopgave

Muziek in MP3-formaat

MP3 is een afkorting voor MPEG-1 level 3. De Motion Pictures Expert Group (MPEG) is een commissie die diverse standaards voor opslag van beeld en geluid heeft ontwikkeld. MPEG-gecodeerde informatie wordt in verschillende lagen opgeslagen, waarbij de derde laag de audio bevat. Vandaar "level 3". MP3 is een uiterst efficiënte manier om muziek mee te coderen. Alles wat het menselijk oor niet kan horen, wordt simpelweg niet opgeslagen. Stereo-signalen worden als mono opgeslagen, met een klein beetje extra informatie om het weer als stereo te laten klinken. En zo zijn er nog een groot aantal slimme trucs waarmee zeer veel van het oorspronkelijke geluid kan worden weggelaten, terwijl het resultaat toch nog bijna net zo goed klinkt.

Overigens is er natuurlijk niets bijzonders aan het bestandsformaat MP3 ten opzichte van bijvoorbeeld het WMA of het Ogg Vorbis formaat. Echter, MP3 is momenteel het populairste formaat, en in het normale spraakgebruik is het haast synoniem met "muziek in digitale vorm". Ik schrijf dan ook steeds MP3, alhoewel het meeste ook op andere formaten van toepassing is.

Muziek en auteursrecht

De Auteurswet

Muziekwerken ("met of zonder woorden", zoals de Auteurswet dat zo mooi formuleert) zijn auteursrechtelijk beschermd. Een auteursrechtelijk beschermd werk mag niet verspreid of gepubliceerd worden zonder toestemming van de maker. Hierbij maakt het niet uit in welk formaat verspreiding of publicatie plaatsvindt. Ook verspreiding in de vorm van een MP3-bestand maakt dus inbreuk op het auteursrecht. Dit betekent dat MP3's niet op websites mogen worden aangeboden, en ook niet via KaZaa of zelfs per e-mail mogen worden verspreid.

De Wet op de Naburige Rechten

Ook op grond van de de Wet op de Naburige Rechten (WNR) is een MP3-bestand beschermd. De uitvoerend artiest van een muziekwerk kan optreden tegen mensen die zijn uitvoering van het werk opnemen of reproduceren, of een opname verspreiden of uitzenden, zelfs als het auteursrecht op dat werk allang vervallen is. Zo mag je bijvoorbeeld gerust een muziekwerk van Beethoven (1770-1827) naspelen. Je mag echter niet zomaar andermans uitvoering van een muziekwerk van Beethoven opnemen en die opname verspreiden. Dit maakt inbreuk op de naburige rechten van die uitvoerend artiest.

Websites met links naar MP3's

Een lastig punt vormen de websites waarop geen MP3's aangeboden worden, maar die alleen maar pagina's met links naar MP3's op andere servers bevatten. Er is op zich niets mis met het aanbieden van links naar bestanden op een webserver (waar dan ook) die eindigen op de extensie .mp3, of waar MPEG level 1 layer 3 gecodeerde informatie in staat. Wat niet mag, is het aanbieden van auteursrechtelijk beschermde werken van derden zonder hun toestemming. En dan maakt het niet uit of dat in het MP3-formaat is, of in welk ander formaat dan ook. Wie dat doet, kan op korte termijn boze brieven van auteursrechten-organisaties als de BUMA/Stemra of de RIAA verwachten, en een rechtszaak aan zijn broek krijgen als hij niet meewerkt.

Die servers met MP3's staan dan ook het liefst in China of ergens anders waar ze wel wat anders aan hun hoofd hebben dan het auteursrecht. Auteursrechthebbenden of hun belangenorganisaties proberen daarom tevens websites met uitsluitend links aan te pakken. De jurisprudentie is niet bepaald duidelijk in hoeverre linken naar MP3's nu mag. Soms mag het wel, soms mag het niet. In Nederland hebben we Scientology vs XS4All, waarin werd bepaald dat als een provider van de website-beheerder gewezen is op de aanwezigheid van links naar inbreukmakende materialen, hij onzorgvuldig handelt (en dus schadeplichtig is) als hij die dan niet weghaalt. Het lijkt logisch dat dat net zo goed geldt voor de beheerder van de pagina met de links. Wel geldt dat je gewezen moet zijn op het inbreukmakende karakter van de links, en dat er niet te twijfelen mag zijn aan de juistheid van die mededeling.

In de Verenigde Staten bestaat sinds 1998 de Digital Millennium Copyright Act (DMCA). Deze wet verbiedt -onder andere- het bewust linken naar materiaal dat inbreuk maakt op auteursrechten. Als de aanbieder van de link niet wist en niet had moeten weten dat het materiaal inbreukmakend was, kan hij niet worden vervolgd. In de praktijk betekent dat dat de aanbieder van een link in actie moet komen zodra hij op de hoogte wordt gesteld van het feit dat een bestand waarnaar hij linkt, inbreukmakend is.

MP3-Zoekmachines

De bekende zoekmachines, zoals Google, Altavista of Ilse, proberen een zo volledig mogelijk overzicht van informatie en bestanden op het Web op te bouwen. Gebruikers kunnen zoekwoorden invullen, en krijgen dan een overzicht met alle bronnen die deze woorden bevatten. Vaak maakt het daarbij niet uit of de bron een Webpagina is, of een Word-document, of een PDF-document. En soms is het ook mogelijk om op andere bestandstypen, zoals afbeeldingen, video en geluid, te zoeken. Het is dus mogelijk om MP3's te zoeken met een dergelijke zoekmachine, al zijn de resultaten lang niet altijd optimaal.

Er bestaan echter ook vele gespecialiseerde zoekmachines voor MP3's. Hiermee kan men specifiek zoeken op MP3-versies van bepaalde muziekwerken. Omdat deze zoekmachines slechts een beperkt aantal pagina's hoeft te indexeren, kunnen zij veel beter hun database up to date houden en meer relevante resultaten aanbieden. Nu is het zo dat, afgezien van een enkele promotionele actie, de grote platenmaatschappijen geen muziekwerken aanbieden in MP3 formaat op Internet. Het lijkt dan ook redelijk om uit te gaan van het standpunt dat elke MP3 die online staat, zonder toestemming aangeboden wordt tenzij het tegendeel bewezen kan worden. Dit zou betekenen dat MP3-specifieke zoekmachines haast per definitie onrechtmatig bezig zijn, omdat zij vrijwel altijd links zullen aanbieden naar MP3 die zonder toestemming aangeboden worden.

De rechter besliste in eerste instantie dat de site ZoekMP3 geen inbreuk pleegde en ook niet onrechtmatig handelde. Deze site bood de mogelijkheid om te zoeken naar MP3's die elders op internet te vinden waren. Wel vond de rechter dat ZoekMP3 onzorgvuldig zou handelen wanneer ze niets zouden doen met tips dat een specifieke link verwees naar een onrechtmatig openbaargemaakt muziekbestand.

In hoger beroep werd dit vonnis echter vernietigd. Het Hof besliste dat Techno Design's zoekwebsite niet toelaatbaar was, omdat deze " systematisch en structureel zou verwijzen naar ongeautoriseerde openbaarmakingen van auteurs- en nabuurrechtelijk beschermde mp3-muziek-bestanden".

Thuiskopie

MP3's zijn dan wel auteursrechtelijk beschermd, maar de wet bevat een aantal belangrijke beperkingen op de rechten van de auteur. Volgens artikel 16b Auteurswet 1912 is het toegestaan om een kopie te maken van een auteursrechtelijk beschermd werk, mits die kopie enkel en uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik. Dit heet een thuiskopie. Je mag dus rustig je CD-collectie naar MP3 omzetten op je harddisk. Ook mag je die MP3's dan meenemen naar je werk en daar afspelen, mits je dat maar niet over de bedrijfs-intercom doet.

Dit geldt zelfs voor gehuurde of geleende CD's, want dit wetsartikel zegt niet dat je de eigenaar moet zijn van het werk om er een thuiskopie van te mogen maken. En naar analogie geldt het dan ook voor muziek in andere formaten, zoals een MP3 op Internet. Je mag dus voor jezelf een gehuurde of geleende CD kopiëren, of voor jezelf muziek in MP3-formaat van Internet downloaden.

Een thuiskopie mag je niet verder verspreiden, want deze is immers uitsluitend voor eigen gebruik bestemd. Gedownloade muziek mag je dus niet weer op Internet zetten of doorgeven aan iemand anders.

Deze stelling mag misschien apart lijken, maar hij wordt in rechtspraak en politiek regelmatig bevestigd. In het vonnis in eerste instantie in de zaak TechnoDesign versus BREIN oordeelde de rechter bijvoorbeeld:

Anderzijds heeft de wetgever blijkens zowel de huidige Auteurswet en de Wet op de naburige rechten als de reeds genoemde Richtlijn en het daaruit voortvloeiende Wetsontwerp bepaald dat op zichzelf het kopiëren (in dit geval door middel van downloaden) van een inbreuk-makend/illegaal mp3-bestand voor eigen gebruik, geen strijd met de Auteurswet of de wet op de naburige rechten oplevert.

In het hoger beroep werd hier niet verder op ingegaan: "Of deze ontvanger recht heeft op een zogenoemde 'thuiskopie' kan daarom in dit verband verder onbesproken blijven."

En al in 2000 schreef auteursrechtexpert en hoogleraar Bernd Hugenholtz:

Downloaden is reproduceren, daarover zijn de auteursrechtgeleerden het wel eens. Is hier sprake van kopiëren voor eigen gebruik? Vermoedelijk wél; als het kopiëren van gehuurde of geleende CD’s is toegestaan, moet het downloaden van Napster-bestanden ook kunnen.

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018