Exploitatie van het auteursrecht
Wat zijn de rechten van de maker van een werk?
De auteur heeft (zie artikel 1 Auteurswet) het exclusieve recht op verveelvoudiging en openbaarmaking van zijn werk. Inbreuk op auteursrecht wil zeggen verveelvoudiging of openbaarmaking zonder zijn toestemming. Daarnaast kan hij zich ook verzetten tegen publicatie zonder naamsvermelding, tegen onredelijke wijzigingen en tegen verminking van het werk, zelfs als hij de rechten heeft overgedragen. Dit zijn de zogeheten "persoonlijkheidsrechten" (zie artikel 25).
Wat is verveelvoudiging?
Verveelvoudiging is, grofweg, het overnemen (kopiëren) van een werk. Artikel 13 van de Auteurswet zegt dat verveelvoudigen ook omvat "iedere gehele of gedeeltelijke bewerking of nabootsing in gewijzigde vorm" die geen nieuw, oorspronkelijk werk oplevert. Hieronder vallen ook vertalingen, muziekschikkingen, verfilmingen en toneelbewerkingen.
Een vertaling is op zichzelf een auteursrechtelijk beschermd werk, maar wel een verveelvoudiging van het origineel. De vertaler moet dus toestemming hebben van de auteur van het origineel om de vertaling te mogen verspreiden.
Een werk kan ook dienen als inspiratie voor een ander werk, maar niet bestaan uit een bewerking of nabootsing daarvan. Dit is een "nieuw, oorspronkelijk werk" zoals bedoeld in artikel 13. Het is bijzonder lastig om in het algemeen te bepalen of een werk ter inspiratie diende voor een nieuw werk of bewerkt is tot dat nieuwe werk. De gebruikelijke test is, als de bijdrage van de maker van het nieuwe werk wordt weggedacht, komt dan het oude werk weer tevoorschijn? (HR 5 januari 1979, NJ 1979, 339, Heertje/Hollebrand).
Artikel 14 bepaalt verder dat ook het vastleggen van een werk of een gedeelte daarvan op enig voorwerp dat bestemd is om een werk ten gehore te brengen of te vertonen telt als verveelvoudiging.
Wat is openbaarmaking?
Dit is bepaald in artikel 12 van de Auteurswet. Hieronder valt grofweg de verspreiding van exemplaren, en elke distributie in niet-materi�le vorm, zoals uitzending op radio of TV of een openbare voordracht. In het algemeen wordt een werk openbaar gemaakt als het ter beschikking komt van het publiek.
Een niet-commerci�le voordracht in besloten familie- of vriendenkring telt niet als openbaarmaking. De definitie van familie- of vriendenkring is zeer beperkt. De televisie neerzetten in de recreatiezaal van een bejaardenhuis is een openbaarmaking (HR 9 maart 1979, NJ 1979, 341, Dreeshuis/BUMA). Voor je eigen plezier een radio op je werk aanzetten is dat niet (HR 1 juni 1979, NJ 1979, 470, BUMA/De Zon), tenzij het de bedoeling is dat je collega's meeluisteren. Ook de radio aanzetten in het caf� telt als openbaarmaking (HR 6 mei 1938, NJ 1938, 635, Caf�radio).
Doorgifte via de kabel van radio- of TV-signalen is ook een openbaarmaking en vereist dus betaling door de kabelboer (HR 30 oktober 1981, NJ 1982, 435, Kabel TV-1). Uiteraard berekent deze die kosten door aan de abonnees.
Wat is plagiaat?
Plagiaat is het overnemen of parafraseren van andermans werk, en het resultaat als je eigen werk presenteren. Je mag gerust citeren of parafraseren maar dat moet wel met bronvermelding.
Niet alleen het integraal overnemen van een hele tekst is plagiaat. Ook een kort stukje overnemen, dat binnen de grenzen van een citaat valt, is plagiaat wanneer je geen bronvermelding geeft. Lees verder in Plagiaat bij gebruik van andermans werk.
Plagiaat is niet hetzelfde als schending van het auteursrecht. Als het auteursrecht op een werk is afgelopen, mag je het van de wet vrijelijk gebruiken. Presenteer je het dan als je eigen werk, dan pleeg je toch plagiaat. Zeker in wetenschappelijke kringen is plagiaat een doodzonde; het kan je je carrière kosten.
Wat zijn persoonlijkheidsrechten?
De persoonlijkheidsrechten (ook wel de morele rechten) staan in artikel 25 van de Auteurswet. Kort gezegd komen ze er op neer dat de maker van een werk zich kan verzetten tegen publicatie zonder naamsvermelding, tegen publicatie onder andermans naam of met een nieuwe titel, en tegen elke wijziging of verminking tenzij dat onredelijk is.
De meeste persoonlijkheidsrechten kunnen worden overgedragen bij contract. Echter, van het recht zich te verzetten tegen verminking kan geen afstand worden gedaan. Dit omdat anders iedere opdrachtgever altijd dat recht op gaat eisen, zodat hij vrijelijk kan gaan knoeien in het werk.
Het wil nog wel eens voorkomen dat een architect zich verzet tegen een verbouwing van een gebouw, omdat hij de geplande wijzigingen een aantasting vindt in zijn goede naam als architect. Hij gebruikt dan dus zijn persoonlijkheidsrechten.
