Waarom juristen altijd "Dat hangt er vanaf" zeggen

Een van de meest gestelde juridische vragen is "Is dit legaal?", waarbij "dit" een of andere hypothetische situatie is. Juristen zeggen dan altijd "Dat hangt er vanaf", wat de vragensteller dan weer flauw vindt.

Wettenhacken

Het is bijzonder lastig om zo'n vraag te beantwoorden. Natuurlijk kun je de wet er op naslaan om te kijken of er een toepasselijk artikel te vinden is, maar vaak is dat niet het geval. Sterker nog, vaak is "dit" een situatie die opzettelijk net iets anders is dan in een wetsartikel staat.

Persoonlijk noem ik dergelijke constructies "wettenhacken", omdat het grote gelijkenis vertoont met softwarehacken om het beter te laten samenwerken met andere software (waar vaak een vervelende beperking in zit). Als een webserver bijvoorbeeld niet geheel voldoet aan de standaard, kan het nuttig zijn om een webbrowser te hacken zodat die de informatie in een aangepast formaat stuurt, waarmee de webserver wel goed kan werken.

Bij wettenhacken wordt een handeling (of een serie handelingen) aangepast om een beperking in de wet heen te werken.

Wettenhacken is een leuke activiteit. Het vereist kennis van de wet, van de taal en van de techniek, en het kost een hoop inspanning en creativiteit om die kennis te combineren om tot een nieuwe constructie te komen. Tevens geeft het voor met name cyberpunk-achtige mensen het gevoel "Het Systeem" met hun eigen middelen te verslaan. Ze zeggen toch zelf dat er een beveiliging moet worden doorbroken om strafbaar te zijn? En een lek in een webserver is geen beveiliging, dus heb ik niets gekraakt.

Wettenhacken in de praktijk

Nu de wet steeds belangrijker wordt binnen de softwarewereld, en programmeurs steeds vaker geconfronteerd worden met wettelijke beperkingen, rechtszaken en vonnissen waarin iets verboden wordt, moge het dan ook geen verbazing wekken dat wettenhacken steeds populairder wordt.

Een leuk voorbeeld is de Amerikaanse Digital Millennium Copyright Act (DMCA). Dit is een verzameling bepalingen bij de Amerikaanse auteurswet waarin onder andere het kraken van softwarematige kopieerbeveiligingen wordt verboden. Toen iemand dan ook een programma schreef om (versleutelde) DVD-films te ontsleutelen en af te spelen, werd via een rechtszaak een verbod verkregen op dat programma. Dit ondanks het feit dat het programma bedoeld was om de DVD-films onder Linux af te spelen, aangezien de officiële afspeelsoftware alleen maar voor Windows beschikbaar was. Om toch het programma te kunnen verspreiden, werd een versie ontwikkeld waarbij alle bytes achter elkaar geschreven een priemgetal voorstellen. Een verbod op die versie zou dan leiden tot een verbod op het publiceren van een priemgetal, wat een tamelijk absurde situatie oplevert. Kortom meneer de rechter, dit programma mag niet verboden worden.

Het is echter niet verstandig om dat soort dingen tegen rechters te zeggen. En niet alleen omdat dat hele erge alfa's zijn. Rechters krijgen al zo'n vijfhonderd jaar mensen op bezoek die met spitsvondigheden over een wetstekst zich er onderuit proberen te praten. In 1917 beweerde een Nederlander dat hij geen paard exporteerde naar Duitsland (wat toen verboden was vanwege WO I), maar het vanuit Duitsland importeerde. Hij stond immers net in Duitsland, en trok het paard met een lasso vanuit Nederland de grens over.

Dat soort redeneringen zijn leuk voor de juridische borreltafel of het boekje "Humor in de Nederlandse rechtspraak", maar in de praktijk kom je daar niet mee weg. Rechters interpreteren wetten om tot een zinnige en redelijke uitspraak te komen. Al te bijdehante redeneringen zal hij terzijde schuiven, omdat die afleiden van de werkelijke situatie. En daarbij moet je alle feiten en omstandigheden in aanmerking nemen. Dus ook het feit dat dat geen priemgetal is, maar een niet toegestaan programma dat toevallig als priemgetal te lezen is. En dan verbiedt die rechter dus dat programma, en niet het priemgetal.

"Is dit legaal?" en wettenhacken zijn dus leuk voor de theorie, maar in de praktijk is en blijft het enige juiste antwoord: "Dat hangt er van af."

Dit artikel verscheen eerder in Netkwesties.