Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

Spoedcursus octrooien: Wat is een octrooi en waarom is het nuttig

Een octrooi (ook wel patent geheten) is een tijdelijk monopolie, verstrekt door de overheid, op iets gemaakt door een uitvinder. Historisch gezien was het doel van het octrooisystem om mensen aan te moedigen nieuwe uitvindingen te doen, en met name om hen aan te moedigen de details van deze uitvindingen te onthullen. Voor aanvragers zijn octrooien een aantrekkelijke manier om een exclusieve markt te verkrijgen of licentie-inkomsten te verdienen. Octrooien worden ook wel als ruilmiddel bij onderhandelingen gebruikt (bijvoorbeeld bij kruislicenties / cross-licenses).

Inhoudsopgave

Wat is een octrooi

Een octrooi (ook wel patent geheten) is een tijdelijk monopolie, verstrekt door de overheid, op iets gemaakt door een uitvinder. Er zijn diverse van dergelijke monopolie, die in sommige talen allemaal als "octrooi" worden aangeduid. In het Nederlands beschermt een octrooi een uitvinding. Een modelrecht (in het Engels ook wel "design patent") beschermt het nieuwe uiterlijk of de nieuwe vormgeving van een gebruiksvoorwerp. Sommige landen kennen kwekersrechten ("plant patents") die verleend worden voor het kweken van een nieuw plantenras. Aangezien het octrooi op uitvindingen verreweg het belangrijkste is, bespreekt deze spoedcursus alleen octrooien.

Een octrooi geeft de houder gedurende twintig jaar het recht om iedereen te verbieden de geoctrooieerde uitvinding toe te passen. Dit is niet noodzakelijkerwijs hetzelfde als het hebben van een monopolie om zelf de uitvinding toe te passen. Anderen kunnen immers ook octrooien hebben op bepaalde aspecten van de uitvinding. Om een auto te bouwen heb je bijvoorbeeld een motor, een transmissie en wielen nodig. Al deze onderdelen kunnen door een of meer octrooien beschermd zijn, en die octrooien hoeven niet noodzakelijkerwijs in het bezit te zijn van een en dezelfde persoon. Dit betekent dat geen van hen een auto kan bouwen zonder toestemming te hebben van de anderen. Echter, zij kunnen onafhankelijk van elkaar derden verbieden auto's te bouwen.

Het doel van het octrooisysteem

Historisch gezien was het doel van het octrooisystem om mensen aan te moedigen nieuwe uitvindingen te doen, en met name om hen aan te moedigen de details van deze uitvindingen te onthullen. Uitvinders willen vaak geen details over hun uitvinding onthullen, omdat ze bang zijn dat een ander deze vervolgens na gaat maken. Een wettelijk monopolie op het commercieel gebruik van de uitvinding is dan een middel zijn om deze angst weg te nemen, en vormt daarmee een stimulans om de details te onthullen. Nadat het monopolie is verstreken (meestal na twintig jaar) is een ieder vrij om de uitvinding commercieel toe te passen. En omdat de uitvinder in zijn octrooiaanvraag de details over de uitvinding heeft verstrekt, kan de hele maatschappij nu profiteren van de uitvinding.

Het tijdelijk monopolie geeft de uitvinder ook een kans om de investeringen die hij tijdens de ontwikkeling van het product heeft gemaakt, terug te verdienen. Hij kan bijvoorbeeld het octrooi gebruiken om een monopolie in de markt te cre�ren. Eventuele concurrenten kan hij, desnoods via een rechtszaak, verbieden het product te verkopen. Vervolgens kan hij een hoge prijs vragen voor het product en zo een aardige winst maken. De uitvinder kan ook anderen geld vragen in ruil voor toestemming om de uitvinding na te mogen maken (een licentie). De inkomsten uit licenties kunnen een aardige inkomstenbron vormen.

Wanneer het octrooi gepubliceerd worden, inclusief alle details over de uitvinding, kunnen anderen de uitvinding bestuderen. Hierdoor kunnen zij ge�nspireerd raken om verbeteringen of alternatieven te ontwikkelen. Wanneer de uitvinder weigert licenties te geven, of een te hoge prijs vraagt, wordt dit helemaal interessant. Derden kunnen dan alternatieven ontwikkelen om om het octrooi heen te komen. En de maatschappij profiteert hiervan, omdat er dan twee varianten zijn in plaats van een.

Gebruik van het octrooisysteem

Het aanvragen van een octrooi kan bijzonder duur zijn, zeker als het gaat om octrooien in meerdere landen. Het octrooisysteem is daarom vooral nuttig voor grote bedrijven. Kleinere uitvinders vragen vaak slechts octrooi aan in hun eigen land, als ze überhaupt al octrooi aanvragen. De populairste reden om octrooien aan te vragen is om er licentie-geld mee te verdienen, alhoewel in sommige vakgebieden (met name medicijnen) exclusiviteit op de markt verreweg het belangrijkste is.

Een andere belangrijke reden om een octrooi aan te vragen, is dat een octrooirecht veel krachtiger is dan een auteursrecht. Het auteursrecht beschermt alleen je eigen specifieke uitwerking (expressie) van een idee, maar beschermt niet tegen het onafhankelijk opnieuw implementeren of ontwikkelen van dat idee. Een octrooi beschermt het idee zelf, aangenomen dat het idee een uitvinding is. De octrooihouder kan dan mensen ervan weerhouden dat idee toe te passen, zelfs als deze mensen nooit van het octrooi of de uitvinding gehoord hadden.

Octrooien kunnen ook worden gebruikt als wisselgeld bij onderhandelingen. Als een bedrijf een octrooi heeft op een bepaalde uitvinding die een ander bedrijf wil toepassen, dan moet dat andere bedrijf daarvoor betalen. Maar als het andere bedrijf ook octrooien heeft die het eerste bedrijf graag zou willen gebruiken, dan kan het andere bedrijf in de onderhandelingen een goedkopere (of misschien wel gratis) licentie krijgen. In het e-commerce vakgebied dienen octrooien ook als een belangrijke indicatie van de waarde van de firma. Veel venture capitalists (participatiemaatschappijen) weigeren te investeren in een e-commerce firma die niet minstens een octrooiaanvraag heeft ingediend op het product of de dienst die zij leveren.

Omdat een octrooi een recht is om anderen te verbieden een uitvinding toe te passen, is het octrooisysteem van belang voor iedereen. Je kunt er niet voor kiezen octrooien te negeren, of weigeren mee te doen aan het systeem. Een octrooihouder kan inbreukmakers voor de rechter slepen om zijn octrooirecht af te dwingen, en schadevergoeding eisen voor de schade die hij heeft geleden door de inbreukmakende handelingen. In tegenstelling tot het auteursrecht geldt dit ook als de inbreukmaker de uitvinding geheel onafhankelijk heeft bedacht. Dus zelfs als je geheel zelfstandig iets ontwikkelt, en geen enkele aandacht besteed aan wat de rest van de wereld doet, dan kun je nog steeds tegengehouden worden door iemand die een octrooi heeft op datgene wat jij aan het ontwikkelen bent.

Alle delen van deze spoedcursus

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018