Legaal bloggen: Grenzen aan meningsuiting
De vrije meningsuiting is een groot goed. Blogs bieden een laagdrempelige manier om je mening te uiten en meningen van anderen te lezen. Vrije meningsuiting is een grondrecht. Toch zitten er wel degelijk grenzen aan. Zo kun je in een bericht iemand beledigen of discriminatie, smaad of laster plegen. Misschien onthul je wel vertrouwelijke informatie van je werkgever in je weblog. Of je wilt iets of iemand belachelijk maken middels een parodie. Hoe ver kun je gaan op je blog?
Inhoudsopgave
Heb ik vrijheid van meningsuiting op mijn blog?
Vrijheid van meningsuiting is in Nederland een grondrecht. Er zitten wel grenzen aan dit recht. Racistische of discriminerende uitlatingen zijn bij wet verboden. En belediging, smaad of laster kunnen leiden tot een rechtszaak. Daarbij geldt dat een bericht voldoende basis in de feiten moet hebben om vrijgesproken te worden.
Een bijzonder geval is geheimhouding. Wie op zijn werk een geheimhoudingsverklaring (non-disclosure agreement) tekent, geeft zijn recht van vrije meningsuiting op. In de sectie Legaal bloggen: Bloggen en het werk staat meer over de relatie tussen bloggen en het werk.
Hoe ver mag ik gaan met mijn "shock blog"?
Vrijheid van meningsuiting is er met name om ideeën en denkbeelden te verspreiden die schokken, kwetsen of verontrusten, zo vond het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Een journalist, en zeker een columnist, kan dus heel ver gaan.
Wanneer je de juridische grenzen gaat opzoeken, neem je natuurlijk wel het risico dat iemand anders vindt dat je er overheen gegaan bent. Je hebt dan een reëele kans op rechtszaken wegens belediging, smaad of haatzaaien. En anoniem of onder pseudoniem bloggen biedt dan maar weinig bescherming.
Wat mag ik bij een parodie?
Een parodie is een werk waarin elementen uit een ander werk zijn overgenomen, samen met nieuwe elementen die daarmee een grappig contrast vormen. Je mag van de auteurswet een parodie maken op een werk, mits je maar niet meer overneemt dan je nodig hebt. Ook moet de parodie niet commercieel bedoeld zijn. Een reclamecampagne met een karikatuur van een bekend persoon is dus geen parodie.
Zie voor meer informatie Auteursrecht en parodie.
Wat is het verschil tussen smaad en belediging?
Bij smaad gaat het om een specifieke beschuldiging ("Koop niet op Marktplaats.nl bij Jansen, want hij incasseert wel je geld maar stuurt de spullen niet op"). Een belediging is algemener en vager ("Jansen is een dief").
Wanneer is iets smaad?
Smaad is het opzettelijk aantasten van iemands eer of goede naam door verspreiding van een bepaalde bewering. Doe je dat op je blog (in tekst of met een afbeelding), dan pleeg je smaadschrift. Nog een trapje verder heet laster: smaad of smaadschrift plegen terwijl je wist dat de bewering een leugen was.
Het enkele feit dat de bewering waar is, is nog geen verdediging tegen een aanklacht wegens smaad! Er moet een goede reden zijn geweest om die bewering te doen. Rondbazuinen dat de buurvrouw veel drinkt, kan dus best smaad zijn ook al is het waar. Pas als er een algemeen belang mee gediend is, mag je zoiets rondvertellen. Bijvoorbeeld als ze daardoor niet goed voor haar kinderen kan zorgen.
Lees verder in Smaad, laster en belediging op internet.
Wanneer is iets een belediging?
Niet elke vorm van kritiek of negatieve uitlating over iemand is een belediging. Belediging is een strafbaar feit. Er is geen precieze definitie, het hangt zeer sterk van het geval af. Iemand uitschelden is meestal een belediging. Ook grievende kritiek en onnodig kwetsende uitlatingen kunnen snel een strafbare belediging vormen.
Dit geldt niet alleen wanneer je dit zegt tegen of schrijft naar de persoon in kwestie. Iets dergelijks op je blog zetten is ook belediging.
Van belediging is geen sprake bij "gedragingen die ertoe strekken een oordeel te geven over de behartiging van openbare belangen." Het afkraken van een film is dus geen belediging voor de regisseur, tenzij dit ontaardt in een persoonlijke aanval.
Naast de 'gewone' belediging bestaan er ook bijzondere beledigingen. Hieronder valt bijvoorbeeld belediging van de koningin of het hoofd van een bevriende staat. Ook specifiek verboden is belediging van een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging of hun hetero- of homoseksuele geaardheid.
Een uitgebreide introductie over belediging en smaad is Geschokt, gekwetst, verontrust? van Harry Coerver. Wie echt wil weten hoe het zit, kan beginnen met het proefschrift Strafbare belediging van Alfred Janssens (1998).
Wat is discriminatie?
Letterlijk betekent 'discriminatie' het maken van onderscheid. Het woord discriminatie wordt meestal gebruikt als het gaat over onderscheid op basis van ras, godsdienst, levensovertuiging of seksuele geaardheid. Onder "ras" valt ook huidskleur en nationale of etnische afkomst. Onderscheid maken op deze gronden is strafbaar als er geen objectieve rechtvaardiging voor is (art. 137c Wetboek van Strafrecht).
Zo mag de regisseur van een historisch toneelstuk een zwarte vrouw weigeren voor de rol van Willem van Oranje op grond van het feit dat zij vrouw en zwart is. Dat past immers niet bij die rol. Maar haar een baan weigeren bij de belichting op die grond mag niet.
In zakelijke berichtgeven een discriminerende of beledigende tekst weergeven is niet strafbaar. Je mag dus bijvoorbeeld citeren wat je op een racistische site gelezen hebt. Het is wel zo netjes om niet meer te citeren dan de lezer nodig zal hebben om te begrijpen dat het inderdaad racistische teksten betreft.
De Hoge Raad besliste in 1997 dat het ontkennen van de Holocaust onder strafbare discriminatie viel (Verbeke-arrest).
Wat is haatzaaien / aanzetten tot haat?
Het "aanzetten tot haat of discriminatie" tegen mensen is een strafbaar feit (art. 137d Wetboek van Strafrecht). Sinds Pim Fortuyn staat dit bekend als haatzaaien. Vaak gaan discriminerende uitlatingen op internet gepaard met het aanzetten tot haat.
Alle delen van deze FAQ/VVV
- Legaal bloggen: Nieuws en journalistiek
- Legaal bloggen: Bloggen en het werk
- Legaal bloggen: Grenzen aan meningsuiting
- Legaal bloggen: Aansprakelijkheid bij bloggen en reacties
- Legaal bloggen: Gebruik van materiaal van anderen
- Legaal bloggen: Hyperlinks, inline linken en dieplinken
- Legaal bloggen: Auteursrecht bij het bloggen