Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

Een vals gevoel van onveiligheid

Of het nu uit onwetendheid is of met kwade opzet, regelmatig worden nepberichten over van alles en nog wat verspreid. Er zou een nieuw virus in omloop zijn dat je al infecteert als een webpagina aanklikt, Microsoft biedt duizend euro als je een bepaalde mail doorstuurt, of een stervend kind wil in het Guinness Book of Records komen met een gigantische verzameling ansichtkaarten, visitekaartjes of geforwarde e-mails. Vrijwel altijd gaat het om hoaxes, nepberichten. Helaas blijven dit soort kettingmails rondgaan, al was het maar omdat mensen denken "je weet nooit" of "het kan toch geen kwaad".

Inhoudsopgave

Good times

Een bekend voorbeeld van zo'n nepbericht is het "Good Times" virus. Dit is volgens het waarschuwingsbericht een virus dat de gehele harde schijf kan wissen. Dit gebeurt op het moment dat de gebruiker een mailtje met als onderwerp "Good Times" openmaakt. Een dergelijk programma is echter nog nooit aangetroffen, en het bericht is dan ook nep. Toch blijft het bericht circuleren, omdat er altijd mensen zijn die niet weten dat het nep is, en het dan "voor de zekerheid" toch maar doorsturen.

Het bericht verandert ook met de tijd. De tekst in het onderwerp is soms "Join the crew" of "Pen Pals", en er wordt naar diverse autoriteiten zoals Microsoft of IBM verwezen om het bericht echter te laten lijken. Echter, wie daadwerkelijk gaat zoeken, vindt of niets, of een melding dat het bericht nep is.

Niet alle nepberichten zijn waarschuwingen tegen virussen. Er zijn ook vele varianten op "stuur dit bericht door en maak ergens kans op". Vorig jaar circuleerde er een mailbericht waarin werd aangekondigd dat Microsoft een programma testte om e-mail te kunnen volgen. Wie het bericht doorstuurde, zou op een lijst terechtkomen, en een aantal mensen van deze lijst maakte dan kans op een prijs. Het aantal en de prijs varieerde regelmatig. Soms ging het om een geldbedrag, soms om een reisje naar Disneyworld.

Wie echter even het bericht rustig naleest, komt al snel tot de conclusie dat dit wel nep moet zijn. Ten eerste, waarom zou Microsoft iets dergelijks doen? Een dergelijke test kan nauwelijks betrouwbare resultaten geven. Men kan veel beter iets dergelijks testen in een eigen lab, onder gecontroleerde omstandigheden. Ten tweede, hoe zou dat moeten werken? Er zijn duizenden mailservers, waarvan nog geen fractie onder beheer van Microsoft valt, en hoe zouden zij dan moeten weten of "hun" bericht doorgestuurd wordt? En ten derde, waarom staat er nooit een link naar een Microsoft-pagina waarin deze actie wordt aangekondigd?

Kettingbrieven

Deze virusmeldingen zijn een bekend voorbeeld van een oud fenomeen in een nieuw jasje: de kettingbrief als e-mail. E-mail maakt het veel eenvoudiger en sneller om een kettingbrief door te sturen naar een groot aantal mensen. Hierdoor doen veel mensen dit dan ook, en het resultaat is een grote hoeveelheid berichten die mensen voor van alles waarschuwen of uitnodigen, waardoor niemand meer weet wat nu wel of niet waar is.

De meeste kettingmailtjes hebben echter een aantal factoren gemeenschappelijk. Een bericht dat al vele malen doorgestuurd (geforward) is, is vrijwel altijd nep. Als het echt was, zou er binnen de kortste keren iets over te lezen zijn op de vele nieuws-sites of de Website van de betrokken bedrijven. De inhoud is vaak erg algemeen en geeft geen details. Dat kan ook niet, want het gaat meestal om dingen die niet kunnen en dus lastig uit te leggen zijn. Zelden wordt verwezen naar een Website voor meer informatie, en als dat al gebeurt, is het meestal de hoofdpagina.

Vaak ontbreekt ook informatie over datum en tijd, en is er geen contactinformatie. Het bericht kan dus al jaren oud zijn. Een voorbeeld hiervan is de "modembelasting" die de Amerikaanse FCC in de jaren tachtig op wilde leggen. Alhoewel het voorstel vrij snel afgekeurd werd, doen de kettingmailtjes die oproepen tot protest nu nog steeds de ronde. Door het ontbreken van een datum weet niemand dat het om een verouderd bericht gaat.

Veel berichten klinken bij eerste lezing plausibel. Dat maakt het erg lastig om ze te weerleggen, vooral omdat daar vaak enige technische kennis voor nodig is. Het is bijvoorbeeld onmogelijk om te bewijzen dat het "Good Times" virus niet bestaat, en vanwege de vele berichten over macrovirussen die automatisch afgaan, klinkt het bericht plausibel genoeg. En andere berichten, zoals het Microsoft-programma dat mailtjes volgt, worden vaak doorgestuurd onder het motto "Je weet maar nooit".

Craig Shergold

Een van de oudste en beruchtste kettingmailtjes is het verhaal van een achtjarig Engels jongetje dat aan een ongeneeslijke vorm van kanker lijdt en graag in het Guinness Book of Records wil komen als ontvanger van het grootste aantal ansichtkaarten ter wereld. Alhoewel dit verhaal een kern van waarheid heeft, is de jongen in kwestie inmiddels in de twintig, en is hij dankzij een Amerikaanse miljonair die het bericht las, succesvol geopereerd en geheel genezen. Echter, het ziekenhuis waar hij destijds in lag, ontvangt nog steeds dagelijks zakken met post van mensen die dit niet weten.

Het verhaal begon oorspronkelijk als papieren kettinbrief, maar is inmiddels overgetypt en gaat nu als mailtje de wereld rond. Ook hier duiken weer regelmatig varianten op: in plaats van kaarten moeten visitekaartjes gestuurd worden, het gaat ineens om een meisje, of het adres van het zieken huis is veranderd in het adres van de Amerikaanse stichting voor kankerbestrijding.

Snel geld verdienen

Minstens zo oud en berucht zijn kettingbrieven waarin een plan wordt uitgelegd om snel geld te verdienen. De oerversie is afkomstig van ene Dave Rhodes en is getiteld "MAKE MONEY FAST". Het idee is simpel: stuur een paar dollar naar de eerste personen op de lijst, zet je eigen naam onderaan en binnen enkele weken zal het geld binnenstromen.

Enig simpel rekenwerk leert dat een dergelijk systeem niet kan werken, omdat tegen de tijd dat je eigen naam bovenaan staat, er al meer mensen mee moeten doen dan er op deze planeet rondlopen. Toch blijft het idee populair, omdat net als bij een loterij de droom van ineens rijk worden wordt aangewakkerd en men daarom snel geneigd is het toch eens te proberen.

In de Verenigde Staten zijn dit soort kettinbrieven ook al jaren populair. De US Postal Service beschouwt ze als fraude en oplichting, omdat mensen onder valse beloften geld uit de zak gepraat wordt, en roept dan ook iedereen op om deze kettinbrieven niet door te sturen en ze bij hen te melden. In Nederland is het fenomeen niet zo wijdverspreid. Wellicht zijn wij te nuchter om zomaar geld te sturen naar wildvreemden.

Conclusie

E-mail is een goedkoop en snel medium, en de neiging om een berichtje door te sturen is dus snel aanwezig. Toch is het ten zeerste af te raden om toe te geven aan deze neiging als het gaat om waarschuwingen voor virussen, of om kettinbrieven voor goede doelen of om snel geld te verdienen.

Naast de vervuiling die het veroorzaakt bij alle ontvangers, zaaien dergelijke berichten ook onrust. Iets dat vaak genoeg herhaald wordt, klinkt al snel plausibel en men is dan ook snel geneigd het te geloven. En zo blijft het probleem in stand. Het voorbeeld van Craig Shergold toont aan wat er kan gebeuren als een goed bedoeld initiatief uit de hand loopt. De enige oplossing is dan ook nooit dergelijke berichten door te sturen, hoe authentiek ze ook klinken en hoe zeker de zender er ook van is dat ze echt zijn.

Het Internet is al onveilig genoeg zonder de angst om fictieve virussen.

TIPS

Vier vuistregels voor het omgaan met kettingbrieven en waarschuwingen per e-mail:

  1. Het bericht is niet waar.
  2. Het bericht is niet waar, ook al beweert de zender het tegendeel.
  3. Het bericht is niet waar, ook al klinkt het plausibel en zijn er vergelijkbare zaken die wel waar zijn.
  4. Stuur het bericht niet verder, ook al staat het niet op een van deze lijsten.

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018