
Intellectueel eigendom is de verzamelnaam voor rechten op intellectuele creaties, zoals teksten, foto's, software, uitvindingen, merknamen en waardevolle kennis. Via wetten zoals de auteurswet en de octrooiwet wordt intellectueel eigendom beschermd.
Door ICT-jurist Arnoud Engelfriet (blog, contact).
Voor veel mensen is de term "intellectuele eigendom" (IE) of "intellectuele eigendomsrechten" (IER) gelijk aan auteursrecht, octrooien, merken en databankrechten. Intellectuele eigendom wordt steeds belangrijker voor computers, programmeren en ICT in het algemeen.
Gerelateerd: Auteursrecht, Databanken en databankrecht, Merken, Octrooien
Alle artikelen
Intellectuele en industriële eigendom
Juristen maken vaak onderscheid tussen intellectuele en industriële eigendom. Intellectuele eigendom betreft dan auteursrecht en naburige rechten, terwijl "industriële eigendom" gebruikt wordt voor octrooien, merken, handelsgeheimen (trade secrets), kwekersrechten enzovoorts. Dit onderscheid kwam voort uit het feit dat industriële eigendomsrechten vooral in de industrie werden gebruikt, terwijl intellectuele eigendom het domein was van auteurs, artiesten en andere creatievelingen.
Tegenwoordig is het onderscheid tussen beiden zo goed als verdwenen. De meeste mensen gebruiken "intellectuele eigendom" als algemene term, en laten hieronder ook zaken als octrooien vallen die traditioneel "industrieel" geacht werden.
IE en IER
De term intellectuele eigendom (IE) wordt soms gebruikt ter onderscheid van intellectuele eigendomsrechten (IER). In dat geval betekent de term IE een (abstract) voortbrengsel van de geest, terwijl de term IER een juridisch recht ter bescherming daarvan aanduidt. Zo is bijvoorbeeld een uitvinding een vorm van IE, welke kan worden beschermd door het IER "octrooi". Een origineel artikel is IE en automatisch beschermd door het IER "auteursrecht".
In deze betekenis wordt echter meestal de Engelstalige afkorting IPR (Intellectual Property Rights) gebruikt.
De term IE wordt ook wel gebruikt om zaken aan te duiden waar geen apart recht voor bescherming voor bestaat. Een uitvinding kan worden beschermd door een octrooi. Een origineel werk is beschermd door het auteursrecht. Een onderscheidende productnaam kan worden geregistreerd als een merk. Dit zijn dus vormen van IER. Echter, bijvoorbeeld een domeinnaam of een handelsgeheim (trade secret) kunnen wel worden beschouwd als intellectuele eigendom, maar er is geen apart recht waarmee deze te beschermen zijn. Daarom kunnen deze wel IE maar geen IER worden genoemd.
Vormen van IE
Er zijn veel soorten intellectuele eigendom. Deze site richt zich echter op die soorten die het belangrijkste zijn voor ICT. Dit zijn:
- Octrooien
- Auteursrecht
- Merken en handelsnamen
- Databankrechten
Octrooien
- Spoedcursus octrooien
- Frequently asked questions on patents (Engelstalig)
Een octrooi (ook wel patent genoemd) is het exclusieve recht om een
uitvinding te mogen maken, gebruiken of verkopen in een bepaald land.
Om een octrooirecht te verkrijgen, moet de uitvinder een aanvraag indienen
bij een Octrooiraad. Een octrooi biedt zeer krachtige juridische remedies tegen
inbreukmakers, zelfs tegen inbreukmakers die dezelfde uitvinding geheel
onafhankelijk hebben ontwikkeld.
Auteursrecht
Een van de meest zichtbare rechten die de maker heeft op een werk is het
auteursrecht (copyright) daarop. Vrijwel elke publicatie, elektronisch of
niet, is beschermd door het auteursrecht. Over het algemeen geldt dat een
werk beschermd is wanneer het wordt gemaakt. Het is dus niet nodig om
auteursrecht aan te vragen. Sommige landen geven echter extra bescherming
aan werken waarvan de auteursrechten zijn geregistreerd. Het is niet
toegestaan om een auteursrechtelijk beschermd werk te gebruiken of te
verspreiden zonder toestemming van de auteur.
Merken en handelsnamen
Een merk is, kort gezegd, een teken dat wordt gebruikt om goederen of
diensten in het economisch verkeer aan te duiden. Merken zijn vaak
woorden of afbeeldingen (zoals logo's). Soms kunnen ook kleuren of
geluiden als merk worden beschermd. Meestal is het nodig om
een teken als merk te registreren bij een Merkenbureau alvorens het
beschermd is door de merkenwet. De houder van een merk kan anderen verbieden
om bepaalde goederen of diensten aan te bieden onder het merk of een sterk
gelijkend teken. Ook is het vaak mogelijk om op te treden tegen gebruik van
het merk dat afbreuk doet aan de reputatie daarvan.
Verwant aan het merkenrecht is de handelsnaam. Dit is, kort gezegd, de naam van een bedrijf. Het handelsnaamrecht overlapt gedeeltelijk met het merkenrecht. Er zijn echter essentiële verschillen. Een handelsnaam mag beschrijvend zijn, en een merk niet. Daarnaast moet een merk worden aangevraagd, en een handelsnaam is automatisch beschermd.
Databankrechten
- Crash course on database rights (Engelstalig)
- Database protection in the USA (Engelstalig)
Databankrechten zijn een relatief nieuw fenomeen binnen
het IE-recht. Tot vrij kort geleden waren verzamelingen feiten alleen
onder het auteursrecht beschermd wanneer de verzameling origineel was,
bijvoorbeeld een bloemlezing of top 10. De Europese Unie heeft in
1996 een Richtlijn aangenomen om een apart recht
(sui generis)
voor de bescherming van databanken in te stellen. Dit recht beschermt
het opvragen van gegevens uit databanken en het beschikbaar maken van de
databank zelf.