Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

Spoedcursus auteursrecht: De rechten verkregen door het auteursrecht

Alhoewel de Engelse naam "copyright" impliceert dat de rechten beperkt zijn tot het recht om kopieën te maken van het werk, is de omvang van de auteursrechten veel breder. Als een maker auteursrecht heeft op een werk, dan kan hij niet alleen bijna alle vormen van exploitatie controleren, maar hij kan ook zijn zogeheten morele rechten op het werk uitoefenen.

De scope van zijn exploitatierechten kan worden beperkt wanneer hij exemplaren van zijn werk verkoopt. Dit heet uitputting. Voor werken zoals foto's of films moet de auteur rekening houden met portretrechten van de personen die worden geportretteerd in de foto of film.

Inhoudsopgave

Exploitatierechten

Het doel van de meeste auteurswetten is om de auteur in de positie te plaatsen waarin hij kan beslissen hoe, waar en wanneer hij de werken kan exploiteren die hij heeft gemaakt. Exploitatie kan diverse vormen aannemen. Meestal worden werken verkocht in de vorm van exemplaren op tastbare dragers, zoals boeken, compact discs. Het auteursrecht beschermt dan ook in ieder geval het maken van exemplaren. Werken kunnen echter ook worden gedistribueerd of gepubliceerd zonder dat tastbare kopieën worden gemaakt. Het verrichten van openbaarmakingen is dan ook eveneens beschermd.

Het maken van kopieën van een werk

Tot vrij kort geleden was het vrijwel niet mogelijk om een werk te exploiteren zonder er kopieën van te maken. Het is dan ook geen verrassing dat het maken van kopieën een van de exclusieve rechten is die een auteur heeft. De auteur kan een vergoeding verlangen voor elke kopie die van zijn werk gemaakt wordt. Hij kan ook beperkingen opleggen aan het aantal kopieën dat gemaakt mag worden, bijvoorbeeld om het werk exclusief te houden.

Een kopie hoeft niet per se in hetzelfde formaat te zijn als het origineel. De foto van een schilderij telt ook als een kopie van het schilderij. Het maken van de foto vereist dus toestemming van de schilder. Het maken van een foto vereist vaak creatieve inspanningen voor de fotograaf (het kiezen van de juiste invalshoek, het regelen van de hoeveelheid licht, enzovoorts). De foto is dan een zelfstandig beschermd werk. Hieruit volgt dat het maken van een kopie van de foto toestemming vereist van zowel de schilder als de fotograaf.

Openbaarmaking en niet-tastbare distributie

Het auteursrecht verschaft ook inclusief rechten die geen betrekking hebben op het maken van kopieën. Opvoeringen in het openbaar en radio- of tv-uitzendingen van het werk worden ook beschermd door het auteursrecht. De maker van een film kan een vergoeding eisen van een bioscoop voor elke keer dat de film daar vertoond wordt. Radiostations moeten muzikanten (of meestal hun platenmaatschappijen) betalen voor elke keer dat zij hun liedjes op de radio spelen.

Een dergelijke distributie in niet-tastbare vorm was tot voor kort vrij eenvoudig auteursrechtelijk te regelen. Er is één bron, zoals een radiostation, een kabelmaatschappij of een pay-per-view filmkanaal, die het werk distribueert naar diverse ontvangers. Deze bron is gemakkelijk te identificeren, zodat je er een rekening heen kunt sturen. Distributie via het Internet heeft wat dit betreft een hoop veranderd.

Internet-distributie

Alhoewel distributie via het Internet het maken van kopieën vereist, zijn deze kopieën technisch noodzakelijk om het werk te kunnen bekijken. Over het algemeen worden dergelijke kopieën dan ook niet geacht inbreukmakend te zijn. Als iemand een elektronische kopie maakt van het werk en deze verspreidt via een website, dan is dat natuurlijk wel inbreuk.

While distribution over the Internet does involve the making of copies, these copies are usually technically necessary to access the work, and so are generally deemed not to infringe. Of course, if someone makes an electronic copy of a work and distributes it on a website, he infringes on the owner's copyright.

Twee significante aandachtsgebieden zijn caching proxy servers en hyperlinken.

Caching proxy servers

Er zijn veel grijze gebieden. Om trans-Atlantische bandbreedte te sparen, maken veel Europese Internet-aanbieders bijvoorbeeld gebruik van zogeheten caching proxy servers, die tijdelijke kopieën van bestanden bewaren die uit de VS zijn gedownload. Als twee of meer mensen nu hetzelfde bestand willen downloaden uit de VS, dan is slechts één trans-Atlantische transmissie nodig. De tweede persoon krijgt een kopie van de caching proxy. De proxy maakt dus kopieën en distribueert deze. Is dit inbreuk op het auteursrecht?

Aan de ene kant wordt de kopie puur om technische redenen gemaakt. De kopie bespaart bandbreedte en transmissietijd, en wordt niet gemaakt uit winstbejag. Ook doen de beheerders van de proxy niet alsof zij de makers van het werk zijn. Maar aan de andere kant bevatten deze webpagina 's vaak advertenties, en de beheerders van de website worden betaald voor elke keer dat iemand een advertentie downloadt. Als Europese bezoekers nu de advertentie van de proxy downloaden, dan kan de Amerikaanse beheerder dat niet weten. Hij wordt dus niet betaald voor deze Europese bezoekers. De beheerder van de Amerikaanse site lijdt dus duidelijk schade.

Hyperlinken

Een ander nieuw aspect van distributie via het Internet doet zich voor bij hyperlinken. Een hyperlink kan in vele vormen worden gemaakt, variërend van een simpele link die de lezer direct leidt naar het gelinkte werk, tot een pagina die een werk zoals een plaatje in zich bevat, waarbij het plaatje van een andere site komt. Het opnemen van andermans afbeeldingen in je eigen werk wordt traditioneel gezien als inbreuk op het auteursrecht, aangezien er daarbij een kopie van de afbeelding wordt gemaakt die in het werk opgenomen wordt. In dit geval wordt er echter geen kopie gemaakt van het werk. Het is nog steeds de oorspronkelijke server die de afbeelding naar de lezer stuurt.

Er zijn gevallen bekend waar hergebruik van een gepubliceerd werk inbreukmakend werd geacht, zelfs als de rechten op het werk uitgeput waren. Zo had de Nederlandse schilder Rien Poortvliet bijvoorbeeld een aantal schilderijen gemaakt die in de vorm van een kalender werden verspreid. Een derde kocht een aantal kalenders, knipte de schilderijtjes uit en verkocht ze afzonderlijk in een lijstje. Dit werd geacht een nieuw gebruik van het werk te zijn, waarvoor opnieuw toestemming van de schilder nodig was.

Een hyperlink naar een werk kan op dezelfde manier worden gezien als inbreukmakend, afhankelijk van hoe de link is geconstrueerd, waar hij heen verwijst en hoe dat het gelinkte werk aantast. Dieplinken, direct linken naar een bron zoals een afbeelding die onderdeel is van een ander werk, is eerder te beschouwen als inbreukmakend dan linken naar een gewone webpagina. Een dergelijke diepe link kan als onrechtmatig worden beschouwd, aangezien de beheerder van de site met het gelinkte werk extra geld kwijt is voor het dataverkeer voor de afbeelding in een context die hij nooit gewild heeft. In diverse rechtszaken is echter uitgemaakt dat hyperlinken op zichzelf niet per se een onrechtmatige daad hoeft te zijn.

Morele rechten

Het feit dat auteurswetten automatisch auteursrechten toekennen aan auteurs kan worden gezien als een indicatie dat de maatschappij prijs stelt op de creatie van dergelijke werken, en dat auteurs een fundamenteel recht hebben om hun werk te controleren. Dit is de basis voor de zogeheten "morele rechten". Deze rechten kan de auteur uitoefenen zelfs nadat hij het auteursrecht heeft overgedragen.

Op grond van zijn morele rechten heeft de maker van een werk de volgende rechten (artikel 6bis Berner Conventie):

Wat nu precies een verminking of misvorming is, moet door de rechtbank worden uitgemaakt. De ene auteur heeft bijvoorbeeld geen bezwaar tegen grote wijzigingen in zijn werk, terwijl de anderen misschien vindt dat het veranderen van het kleurschema van de lijst waarin het werk zit al een zware verminking is.

Dergelijke ruzies zijn vaak het zichtbaarst in het geval van architecten. Wanneer een gebouw wordt ontworpen op een creatieve manier, heeft de architect het auteursrecht op het ontwerp. Hij kan de exploitatierechten overdragen aan de eigenaar van het gebouw, maar hij behoudt het recht om optreden tegen verminking van het gebouw. Dit kan bijvoorbeeld zijn het ophangen van een balkon op een plek waarvan de architect vindt dat deze esthetische waarde van het gebouw compleet vernietigt.

Het idee van de morele rechten is onderdeel van de Berner Conventie. In de Verenigde Staten is er echter nog steeds zeer weinig bescherming voor de morele rechten, zelfs nadat de VS toetrad tot de Berner Conventie. Afgezien van een beperkt recht op naamsvermelding bij beeldende kunst is er in feite maar bar weinig mogelijk op dit gebied.

Alle delen van deze spoedcursus

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018